Klimaat van België

Feestmaand december is de eerste maand van de meteorologische winter. Dit is ook de donkerste maand van het jaar.

Temperatuur

De normale maandelijkse maxima variëren in ons land tussen 2,5°C en 7°C, afhankelijk van de plaats, en de minima tussen –2°C en 2°C. In Ukkel bedraagt de normale gemiddelde dagtemperatuur ongeveer 5°C in het begin van de maand en ongeveer 3°C op het einde van de maand.

In Brussel-Ukkel beleefden we de warmste december in 2015 met een gemiddelde temperatuur van 9,6°C. Heel wat kouder was het in 1879, toen we hier de gemiddeld koudste december meemaakten met een gemiddelde temperatuur van slechts –5,6°C. Het hoogste maximum in Ukkel werd bereikt op 16 december 1989 (16,7°C) terwijl het laagste minimum van –17,3°C hier op 30 december 1950 werd bereikt.

Tijdens de hele maand kan de temperatuur in ons land nog tot 15°C en meer stijgen: op 5 december 2006 werd het 17,1°C in Koersel (Beringen), op 23 december 1977 steeg het maximum tot 16,1°C in Zaventem en op 4 december 1953 werd het 15,0°C in Brugge en Stavelot. In de Hoge Venen kan de maximumtemperatuur nog tot boven 10°C stijgen, zoals op 21 december 1932 toen we een maximum van 12,5°C registreerden op de Baraque Michel (Jalhay).

Ook de minima kunnen deze maand nog steeds boven 10°C stijgen: op 13 december 1994 werd het niet kouder dan 12,6°C in Geraardsbergen en 12,4°C in Luik-Monsin (Luik).

Andere jaren kan de gemiddelde temperatuur in een groot deel van ons land onder –10°C liggen, zoals in Ukkel op 20 december 1938 (–13,1°C). Vooral in het zuiden van ons land kan de minimumtemperatuur dan zelfs onder –20°C duiken: –21,7°C in Rochefort op 3 december 1973, –21,1°C in Vlessart ( Léglise) op 24 december 2001 en –21,0°C in Wirtzfeld (Büllingen) op 20 december 2009.

Aan de kust kan de minimumtemperatuur onder –10°C duiken zoals op 11 december 1967 in Koksijde (–13,8°C). Het maximum kan er ook onder het vriespunt blijven zoals op 13 december 1968, ook in Koksijde (–4,8°C).

Voor Ukkel werd er een spectaculaire temperatuurdaling in een dag geregistreerd in december 1978: op 30 december bedroeg de maximumtemperatuur 7,0°C en ‘s anderendaags bedroeg de minimumtemperatuur slechts –10,3°C.

In Ukkel komen er deze maand gemiddeld 10,4 vorstdagen voor, al kan het ook gebeuren dat er de hele maand geen vorst voorkomt, zoals in 1911, 1974, 1988, 2011 en 2015. De laattijdigste eerste vorstdag voor dit meetpunt viel op 29 december 1984 toen de minimumtemperatuur hier voor de eerste keer die winter onder 0°C zakte (–2,6°C).

Neerslag

De normale neerslagtotalen voor de laatste maand van het jaar variëren tussen 60 en 170 mm, waarbij de hoogste waarden voorkomen op de Ardense hoogvlakten. In Ukkel valt er tijdens deze maand gemiddeld 81,0 mm neerslag. De natste maand in Brussel-Ukkel was december 2012 met 172,7 mm en de droogste die van 1840 met slechts 6,8 mm neerslag.

Continue regen kan soms aanleiding geven tot hoge dagtotalen: zo viel er in Forges (Chimay) op 6 december 2007 74,3 mm; in Elsenborn (Bütgenbach) op 21 december 1991 93,5 mm neerslag en in Virton viel er op 27 december 1994 zelfs 102,3 mm.

Het is ook tijdens de wintermaanden dat de gecumuleerde neerslag over verschillende dagen over het algemeen de hoogste waarden geeft. In Ukkel viel er 95,1 mm neerslag optien dagen tijd in december 1952. In Chiny viel er 378,7 mm (normaal: 147,1 mm) tijdens heel de maand december 1915 en in Dohan (Bouillon) viel er 436,7 mm neerslag (normaal: 158,5 mm) in december 1993.

Tijdens deze wintermaand valt er in Ukkel gemiddeld gedurende vier dagen sneeuw. Toch zijn er ook jaren zonder sneeuwval in Laag- en Midden-België tijdens deze maand. In Ukkel viel er geen sneeuw in december 1905, 1922, 1929, 1934, 1958, 1959, 1972, 1988, 1989, 1992, 2007, 2013, 2015, 2016 en 2018.

December 2010 telde echter een recordaantal dagen met sneeuwval in Ukkel: liefst 21 dagen waarop de neerslag geheel of gedeeltelijk uit sneeuw bestond. De 24^ste van die maand lag er 69 cm sneeuw in Mont-Rigi (Weismes), 40 cm in Florennes en 26 cm in Kleine-Brogel (Peer).

In Laag-België kunnen er in december ook veelbeduidende sneeuwdiktes liggen: 12 cm in Middelkerke op 30 december 1985, ongeveer 45 cm in Brugge op 27 december 1927 en 35 cm in Brasschaat en Turnhout op 27 december 1906.

Elk jaar wordt er weer uitgekeken naar een “witte kerst”, hoewel dit fenomeen zelden voorkomt in ons land. In Ukkel hebben we sinds 1901 welgeteld elf keer een “witte kerst” mogen meemaken (1906, 1913, 1917, 1918, 1923, 1938, 1950, 1964, 1986, 2009 en 2010).

Andere variabelen en fenomenen

Het aantal onweersdagen in het land is gemiddeld het laagste in december: slechts 2,9 dagen.

Aan het einde van de maand december zijn de nachten de langste van het jaar. De normale zonneschijnduur is dan ook de laagste van alle maanden en bedraagt in Ukkel slechts 45,1 uur. De zonnigste decembermaand was die van 1948 met 101,5 uur zonneschijn en de somberste was die van 1934 met slechts 9,5 uur.

Ook tijdens deze wintermaand kan het fel stormen en worden er geregeld windstoten van meer dan 100 km/u gemeten. Op 29 december 1929 werd er in Haren (Brussel) een windstoot geregistreerd van 162 km/u. Tijdens de nacht van 8 op 9 december 1993 bereikten de maximale windstoten snelheden tot 126 km/u in Middelkerke en op 24 december 2013 werd een windstoot van 104 km/u geregistreerd in Beitem (Roeselare).