2011-2015

Opmerking: Sinds het jaaroverzicht van 2010 zijn de « normalen » van de parameters in de tekst, de tabel en de figuren de gemiddelde waarden van deze parameters berekend over de periode 1981 – 2010. Deze periode van 30 jaar is gekozen als nieuwe referentieperiode om de normalen van het station te Ukkel te bepalen. In de tekst en in de tabel wordt de abnormaliteitgraad van de parameters eveneens gedefinieerd aan de hand van de verzamelde gegevens tijdens de periode 1981 – 2010. Echter, wanneer de parameters bijzonder opmerkelijke waarden bereiken tijdens het jaar, worden zij bekeken in een bredere context, door de ganse reeks sinds het begin van de waarnemingen te Brussel – Ukkel in de 19de eeuw.

Na een relatief « koud » jaar 2010, zal 2011 in de annalen blijven als het warmste jaar te Brussel-Ukkel sinds het begin van de regelmatige meteorologische waarnemingen in 1833. De gemiddelde jaartemperatuur bereikte 11,6°C, dit was 1,1°C boven de normale waarde (10,5°C) en 0,1°C boven het vorige record dat dateerde uit 2007 en 0,2°C boven de waarde van 2006.

Zoals figuur 1 aantoont, waren de gemiddelde maandtemperaturen allen hoger dan de normale behalve tijdens de maand juli en augustus. Het is interessant op te merken dat het jaarrecord werd gevestigd terwijl de gemiddelde temperatuur van de zomer lager was dan de zomerse normale. De gemiddelde temperaturen van de « winter » ¹ , de lente en de herfst waren respectievelijk 1,5°C, 2,1°C en 1,5°C hoger dan de seizoensnormalen, terwijl de zomertemperatuur 0,8°C lager was dan de normale.

¹ De winter wordt gedefinieerd als de periode van de 3 koudste maanden van een burgerlijk jaar (januari, februari, december).

Wanneer wij de eeuwevolutie van de temperatuur te Brussel – Ukkel (cf. figuur 2) onderzoeken, ziet men duidelijk dat de tien warmste jaren sinds 1833 zich hebben voorgedaan na 1988. Het jaargemiddelde van de temperaturen sinds 1988 bedraagt 10,8°C, hetzij 2,0°C hoger dan het gemiddelde tijdens de periode 1833-1910, dit wil zeggen voor de eerste significante opwarming waargenomen te Brussel-Ukkel.

De tabel 1 bevat de jaarwaarden bereikt te Ukkel in 2011 voor het geheel van klimatologische parameters. Een vergelijking van deze waarden met de normalen, met uitzondering van de « zeer uitzonderlijke » ² waarde van de gemiddelde temperatuur laat ons toe te besluiten dat 2011 zich hoofdzakelijk onderscheid door een gemiddelde maximumtemperatuur die eveneens zeer uitzonderlijk hoog was, een uitzonderlijk lage relatieve luchtvochtigheid en een zeer abnormaal hoge zonneschijnduur. De hoogste waarde van de maximumtemperaturen gemeten tijdens het jaar vertoont eveneens een zeer abnormaal hoge waarde.

Tabel 1. Waarden van het jaar 2011 en normale waarden van de periode 1981-2010 voor verschillende meteorologische parameters te Ukkel. De kolom « Kar » (=statistische karakteristieken) geeft de graad van abnormaliteit aan van de parameter in 2010 uitgedrukt in gemiddelde terugkeerperiodes (zie tabel 2).

Tabel 2. Definitie van de abnormaliteitgraad van een klimatologische parameter, uitgedrukt in terugkeerperioden, voor de waargenomen waarden tussen 1981 en 2010.

De winter ³ 2011 (december 2010 tot februari 2011; zie figuur 3) werd te Ukkel gekenmerkt door een zeer abnormaal lage zonneschijnduur. Tijdens de maand december was het aantal sneeuwdagen 4 opmerkelijk. Te Ukkel werden 21 sneeuwdagen waargenomen (normale: 4 d.) ; dit is een record sinds 1901, jaar wanneer begonnen werd met regelmatige waarnemingen van deze parameter. Het vorige record dateerde uit 1950 met 15 sneeuwdagen.

³ Het betreft hier de klimatologische winter 2011, de periode van drie opeenvolgende maanden tussen december 2010 en februari 2011.
4 Het aantal sneeuwdagen wordt berekend door de optelling van het aantal dagen, dat werd waargenomen waarop de neerslag viel onder de vorm van sneeuw, geheel of gedeeltelijk.

De lente 2011 (maart tot mei; zie figuur 4) was bijzonder opvallend. Te Ukkel waren de temperaturen zeer uitzonderlijk hoog; de gemiddelde temperatuur bereikte 12,2°C (normale: 10,1°C), hetzij 0,1°C lager dan het record van 2007. De zonneschijnduur was eveneens zeer uitzonderlijk hoog. Zij bereikte 707h 16 minuten zonneschijn, dit is een nieuw record sinds het begin van de waarnemingen in 1887, veel hoger dan de normale waarde die 463h 58 minuten bedraagt. Het vorige record dateerde uit 1893 met 651h 46 minuten zonneschijn.

Tijdens het gehele lenteseizoen waren de neerslaghoeveelheden alsook het aantal neerslagdagens 5 bijzonder laag. Het neerslagtotaal zorgde ervoor dat dit de 3de droogste lente wast te Brussel – Ukkel sinds 1833; er viel slechts 70,7 mm in 27 dagen (normalen: 187,8 mm in 49 d.). Hij wordt slechts vooraf gegaan door de lente van 1893, wanneer men 37,6 mm in 24 dagen waarnam, en deze van 1976 waar de neerslaghoeveelheid 69,0 mm bereikte in 35 dagen. Wij vermelden ook nog dat het de lente van 1890 was waar de neerslagfrequentie het laagst was, aangezien het slechts 23 dagen regende (maar het neerslagtotaal van de lente bereikte toen 197,1 mm). Het neerslagtotaal was algemeen in ons land; de neerslagtotalen varieerden er van 35 mm tot 110 mm en al deze tekorten komen overeen met terugkeerperiodes hoger dan 20 jaar.

5 Het aantal neerslagdagen wordt berekend door de optelling van het aantal dagen waarop met de pluviometer een hoeveelheid van minstens 0,1 mm werd gemeten ( men spreekt meer expliciet van het aantal dagen met « meetbare neerslag »).

De zomer 2011 (juni tot augustus; zie figuur 5) kende te Ukkel een zeer uitzonderlijk aantal neerslagdagen; wij registreerden 61 neerslagdagen (normale: 44 d.). Deze waarde is nochtans niet de hoogste sinds het begin van de metingen ervan; het record dateerde van de zomer 1890, wanneer men 68 neerslagdagen registreerde; vervolgens had men 67 dagen in 1977, 65 dagen in 1916 en 1980… De hoge frequentie van het aantal neerslagdagen is gecorreleerd met een zeer abnormaal hoge waarde van het neerslagtotaal tijdens de zomer: 317,2 mm werd te Ukkel gemeten (normale: 224,6 mm). Onweders, soms lokaal zeer hevig, werden zoals elk jaar waargenomen. Zij lagen aan de oorsprong van herhaaldelijke overstromingen in de streek van Orp-Jauche in Waals – Brabant, en vooral, op 18 augustus aan de catastrofe van het festival Pukkelpop, nabij Hasselt in Limburg (5 doden).
De hoge frequentie van het aantal neerslagdagen verklaart dat de zonneschijnduur abnormaal laag was over de ganse zomer met een zonneschijnduur van 465 h 40 min (normale: 578 h 20 min). Deze omstandigheden verklaren eveneens dat de gemiddelde zomertemperatuur lager was dan normaal; hij bedroeg 16,7°C, voor een normale van 17,5°C.
Om te eindigen merken wij op dat de klimatologische parameters van de maand augustus 2011 en deze van augustus 2010 zeer gelijkaardig waren.

De herfst 2011 (september tot november, zie figuur 6) was tegengesteld aan de zomer. Te Ukkel was het aantal neerslagdagen zeer uitzonderlijk laag, wij haalden slechts 37 dagen (normale: 51 d.). Gelijkaardig gecorreleerd, observeerden wij een abnormaal lage neerslaghoeveelheid; wij hebben een seizoenstotaal van 140,4 mm (normale: 219,9 mm) gemeten. In het bijzonder tijdens de maand november was het neerslagtotaal het laagste ooit gemeten sinds het begin van de waarnemingen te Brussel – Ukkel in 1833; wij registreerden 8,5 mm met de pluviometer (normale: 76,4 mm). Het vorige record dateerde uit 1893 met een maandtotaal van 11,0 mm.
Het teveel aan zonneschijn was ook opvallend met een totaal van 450 h 02 zonneschijn (normale: 322 h 00 min), waardoor deze herfst de 5de zonnigste werd sinds 1887. Wij blijven nochtans ver achter de herfst van 1959, de zonnigste, met 547 h 58 min. Tenslotte was de herfst ook uitzonderlijk warm, met een gemiddelde temperatuur van 12,4 °C (normale: 10,9 °C). Dit was de tweede warmste herfst sinds 1833, ver achter de recordwaarde van 13,9°C bereikt in 2006, en juist voor de herfstseizoenen 2005 en 2009 waar de gemiddelde temperatuur 12,3°C bereikte. Zoals men kan zien op figuur 6 was de periode tussen eind september en begin oktober opmerkelijk zacht, met zomerse temperaturen.

Tijdens december eindigde het jaar met zachte temperaturen en overvloedige neerslag. De tweede decade van december was de natste sinds 1901 met 96,1 mm gemeten met de pluviometer; het vorige record dateerde uit 1952 met 95,1 mm. Over de ganse maand noteerden wij een recordwaarde voor het aantal onweersdagen in het land: 11 dagen (normale: 3 d.).

Zoals voor de maandtemperaturen in figuur 1, geven de roze krommen in de figuren 7 tot 9 respectievelijk de maandwaarden waargenomen in 2011 voor de zonneschijnduur, het neerslagtotaal en het aantal neerslagdagen. De figuren hernemen ook de normalen voor de periode 1981-2010 (krommen in het rood), alsook de uiterste maandelijkse waarden geobserveerd te Brussel-Ukkel sinds het begin van de waarnemingen (1833 voor de neerslag en 1887 voor de zonneschijnduur).

Als besluit zullen we hoofdzakelijk onthouden dat het jaar 2011, ondanks een relatief frisse zomer, het jaar 2007 onttroonde door een nieuw temperatuursrecord van de gemiddelde jaartemperatuur. Wij onthouden ook de zeer uitzonderlijk lente vanwege zijn zonneschijnduur en vanwege de droogte die ons land trof, de vernietigende onweders tijdens de zomer die aan de oorsprong van de catastrofe van het festival Pukkelpop in Limburg lagen, een bijzonder zachte periode eind september begin oktober, een record droge novembermaand en een record aantal onweersdagen in het land tijdens de maand december.