Vier belangrijke indicatoren van de klimaatverandering hebben in 2021 een nieuw record gebroken: broeikasgasconcentraties, stijging van de zeespiegel, opwarming en verzuring van de oceanen. Het rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie of WMO dat een overzicht geeft van de toestand van het globale klimaat in 2021 en dat vandaag op 18 mei 2022 verschijnt, stelt het heel duidelijk. De bevindingen van het rapport zijn opnieuw een duidelijk signaal dat menselijke activiteiten wereldwijde veranderingen teweegbrengen op het land, in de oceanen en in de atmosfeer en dit met ernstige en langdurige gevolgen voor duurzame ontwikkeling en ecosystemen, aldus WMO.

De globale gemiddelde temperatuur lag in 2021 ongeveer 1,11 °C boven het pre-industriële gemiddelde van 1850-1900 (zie onderstaande figuur). De kernboodschap in het rapport is duidelijk : de voorbije zeven jaar, van 2015 t.e.m. 2021, waren wereldwijd gemiddeld de warmste zeven jaren die ooit geregistreerd werden. Door een La Niña gebeurtenis aan het begin en einde van 2021, die voor een tijdelijke afkoeling zorgde, was 2021 “slechts” één van de zeven warmste jaren. Desalniettemin woog dit afkoelend effect niet op tegen de algemene toenemende trend in de globale gemiddelde temperatuur. 

"Het is slechts een kwestie van tijd vooraleer we opnieuw het warmste jaar ooit zullen meemaken. Ons klimaat verandert zienderogen. De warmte die de broeikasgassen afkomstig van menselijke activiteiten vasthouden, zal de planeet nog vele generaties lang opwarmen. De stijging van de zeespiegel, de opwarming en de verzuring van de oceanen zal zich nog honderden jaren verder zetten.", stelt WMO-secretaris-generaal prof. Petteri Taalas.

Broeikasgasconcentraties bereikten in 2020 met wereldwijde concentraties van koolstofdioxide (CO₂) van 413,2 delen per miljoen (ppm)  of 149% van het pre-industriële niveau een nieuw wereldwijd record. Gegevens van CO₂-concentraties voor specifieke locaties geven aan dat deze waarden in 2021 en begin 2022 bleven stijgen.

De warmte in de oceanen bereikte eveneens een recordhoogte. De bovenste 2000 meter van de oceaan warmde in 2021 verder op en de verwachting is dat dit in de toekomst zo zal blijven - een verandering die onomkeerbaar is op een tijdschaal van honderd tot duizend jaar. Alle gegevensreeksen zijn het erover eens dat de opwarming van de oceanen in de afgelopen twee decennia bijzonder sterk is toegenomen. De warmte dringt door tot op steeds grotere diepten. Een groot deel van de oceaan heeft op een bepaald moment in 2021 minstens één sterke hittegolf doorgemaakt.

De oceaan absorbeert ongeveer 23% van de jaarlijkse uitstoot van antropogene CO₂ in de atmosfeer. Deze CO₂ reageert met het zeewater en leidt tot verzuring van de oceaan, wat een bedreiging vormt voor organismen en ecosystemen, en bijgevolg voor de voedselzekerheid, het toerisme en de kustbescherming. Naarmate de oceanen zuurder worden, neemt ook het vermogen van de oceaan af om CO₂ uit de atmosfeer op te nemen.

De globale gemiddelde zeespiegel bereikte in 2021 een nieuwe recordhoogte, na een gemiddelde stijging van 4,5 mm per jaar in de periode 2013-2021. Dit is meer dan het dubbele van de snelheid waarmee de zeespiegel toenam tussen 1993 en 2002 en is voornamelijk te wijten aan het versnelde verlies van ijsmassa op de ijskappen. Dit heeft grote gevolgen voor honderden miljoenen kustbewoners en verhoogt de kwetsbaarheid voor tropische cyclonen.

Extreme weerfenomenen die vaker voorkomen in een warmer klimaat, leidde het voorbije jaar wereldwijd tot economische verliezen, eiste een zware tol van mensenlevens en bracht bovendien voedsel- en waterzekerheid in het gedrang. Extreem weer heeft de meest directe impact op ons dagelijks leven. Jarenlange investeringen in voorzorgsmaatregelen bij rampen zorgt ervoor dat we levens kunnen redden, hoewel de economische verliezen enorm zijn. De droogte in de Hoorn van Afrika, de recente dodelijke overstromingen in Zuid-Afrika en de extreme hitte in India en Pakistan, tonen echter de noodzaak aan voor meer en doorgedreven maatregelen.

“Om ons aan te passen aan de klimaatverandering zijn systemen voor vroegtijdige waarschuwing van cruciaal belang. Desalniettemin zijn zo’n waarschuwingssystemen in slechts in minder dan de helft van de WMO-landen voorhanden. We streven ernaar dat vroegtijdige waarschuwingen in de komende vijf jaar iedereen bereiken, zoals gevraagd door de secretaris-generaal van de Verenigde Naties Antonio Guterres," aldus Prof. Taalas.

Dit WMO-rapport dat de huidige toestand van ons klimaat beschrijft, vormt een aanvulling op het recent verschenen klimaatrapport van het IPCC. Het nieuwe WMO-rapport biedt beleidsmakers informatie en concrete voorbeelden van de recente effecten van de klimaatverandering zoals beschreven in de IPCC-rapporten en hoe de hierbij gepaard gaande extremen zich in 2021 op nationaal en regionaal niveau hebben doen voelen.

Bovendien zal het rapport dit jaar gebruikt worden als wetenschappelijke basis voor wereldleiders en diens onderhandelingen inzake klimaatbeleid tijdens het Wereld Economisch Forum in Davos en de VN-klimaatconferentie in Egypte.