Op woensdag 14 juli en donderdag 15 juli situeerde zich een stationaire depressie boven Duitsland met als gevolg heel hevige neerslag in het oosten van België.
Rond dit lagedrukgebied bevond zich een zone van vochtige en onstabiele lucht die gevoed werd door warme lucht die zich langs Centraal en Oost-Europa (waar zich onweders ontwikkelden) verplaatste. Het lagedrukgebied bereikte vervolgens via Duitsland en Nederland de oostelijke helft van ons land in de vorm van een occlusie (band van zachte en vochtige lucht gevangen tussen koelere droge lucht). Naast de hoge vochtigheid en - oorspronkelijk - behoorlijk warme lucht, werkten ook meerdere troggen de opstijgende lucht in de hand. De regenzone strekte zich in noordoostelijke richting uit over ons land, waardoor dezelfde regio's langdurig getroffen werden door intense neerslag. Het orografisch effect van de Ardennen en de Hoge Venen vormde bovendien een versterkende factor.
De depressie en de actieve occlusie die er rond circuleerde (zoals weergegeven in de onderstaande kaart) waren praktisch stationair. Een dergelijke context is beter bekend onder de naam "blokkade". In dit geval gaat het om een lagedrukblokkade met aanhoudende neerslag over dezelfde regio's gedurende vele uren (of zelfs langer dan een dag), wat leidde tot extreme neerslagtotalen. Wanneer er een blokkade ontstaat met een hogedrukgebied, kan dit in de lente of zomer ook leiden tot periodes van droogte of tot hittegolven.
Hieronder de zeer lange neerslagperiode van 13 tot 15 juli 2021 zoals waargenomen door onze radar in Wideumont. Het uur is aangeduid in Universele Tijd (UT).
De Overheidsdienst Mobiliteit en Infrastructuur van Wallonië (Service Public de Wallonie Mobilité et Infrastructures) en het Departement Waterwegen (Département des Voies Hydrauliques) staan permanent in contact met het KMI, gezien zij verantwoordelijk zijn voor het niveau van de waterlopen en de dammen. De evolutie van de waarschuwingen voor overstromingen en de actuele situatie kan gevolgd worden via de website infocrue.wallonie.be.
Werd deze hevige neerslag versterkt door klimaatverandering?
Om de link te maken tussen de extreme neerslaggebeurtenissen van de voorbije dagen en de klimaatverandering is een attributie-onderzoek nodig. Hierbij wordt op basis van waarnemingen en klimaatmodellen nagegaan in hoeverre de klimaatverandering de kans op een specifiek extreem weerfenomeen vergroot. Natuurlijk ligt het voorkomen van zo'n extreme neerslag in lijn met wat we kunnen verwachten door de klimaatopwarming. Een van de mechanismen hierbij is dat een warmere atmosfeer meer waterdamp kan vasthouden vooraleer ze verzadigd raakt, waardoor het langer zal duren vooraleer het regent. Eens het regent kan de intensiteit sterker zijn.
Het IPCC waarschuwde ook al vanaf het eerste rapport in 1990 voor de verwoestende effecten van de verstoring van de hydrologische cyclus als gevolg van klimaatverandering: enerzijds periodes van hevigere neerslag en anderzijds ernstigere droogtes.